Prvu poznatu ustanovu bolničkog karaktera, u kojoj su bolesnici bili negovani i lečeni, osnovao je biskup Vasilije u malo-azijskoj Cezareji 370. godine naše ere. Od VI veka, pogubne epidemije su, u velikoj meri, doprinele osnivanju bolnica u kojima su lečeni uglavnom gubavci. U stvari, one su služile za izolaciju i sakupljanje tih bolesnika na jednom mestu, a podržane su od raznih viteških redova (Templarijci, Johaniti). Prihvatanjem hišćanstva u srednje-evropskim državama, pomaganje bolesnih i siromašnih je dobilo nove dimenzije.
U srednjem veku, prihvat i negu bolesnika preuzeli su na sebe manastiri i monasi u svojim samostanima ili u primitivnim bolnicama "špitalima" u okviru istih, mada u vezi sa tim još nisu postojale zakonske mere. Vladari su ih podržavali.
Prvu bolnicu u Mađarskoj, "Dom siromaha svetog Lazara" u Estergomu, osnovao je prvi mađarski kralj sveti Stevan 1000-te godine. Institucionalnim prihvatom bolesnika, prvi su se bavili Benediktinci u svom manastiru u Pečvaradu (kraj Pečuja), koji je takođe osnovao kralj Stevan 998-999. a posvećen je 1015. godine. Kralj-osnivač je odredio i četvoricu slugu za negovanje bolesnika.
I Crkva je dosta učinila u tom cilju. Za vreme vladavine kralja Kolomana (1096-1116) Estergomski sinod je dao pravo biskupima da raspolažu sa delom njihovih prihoda, pod uslovom da preostali deo troše u crkvene svrhe, čime je bilo obuhvaćeno i staranje o siromašnima.
Kaločanski nadbiskup je 1234. godine, od svog imetka, podigao u Baču, tzv. "špital" i negovaonicu u koji su Cisterciti iz Slavonije slali povremeno dva redovnika radi upravljanja istim.
U samostanima monaških redova, u kaptolima i konventima, uređeni su, tzv. "špitali" prvenstveno za bolesne sveštenike, međutim oni su prihvatali i siromašniji sloj naroda. Lekari su bili sami sveštenici, koji su u srednjem veku takoreći monopolisali nauku lečenja. Oni su lečili, nabavljali medikamente, pripremali banje. Nisu se smeli baviti hirurgijom, ali bi povremeno (za dobru platu) prekršili tu zabranu.
Od XII do XIV veka, lekari su učili u inostranstvu, naročito u Italiji (Padova, Bolonja, Pariz). Otvaranjem univerziteta u Pečuju (1367) i u Starom Budimu krajem XIV veka javila se mogućnost da se i u Mađarskoj obrazuju lekari.
Prema verskim principima hrišćanstva, milosrđe i pomaganje bolesnih i nemoćnih, bilo je deklarisano i ostvareno, ne samo u Mađarskoj, već i u srednjevekovnoj srpskoj državi. Nemanja i njegov sin Sava, osnovali su manastirsku bolnicu između 1191. i 1199. godine u manstiru Hilandar (sada je na teritoriji Grčke). Zatim je podignuta bolnica između 1208. i 1216. u studeničkom, a sličnu osniva i kralj Stevan Uroš III (Dečanski) u dečanskom manastiru 1330. godine. Kasnije su spomenuti kao takvi manastir Mileševa (1327) i Ravanica, u kojoj je knez Lazar podigao bolnicu 1381. godine (4). Početkom XV veka, despot Stevan Lazarević osniva takvu ustanovu u Beogradu, pored katedrale.
U Beogradu, pod austrijskom upravom (1718-1737), spominju se privatne bolnice. U Velikoj Gradiški i Svilajncu otvoreme su bolnice 1823, tri godine kasnije u Šapcu počinje rad jedna takva ustanova u privatnoj svojini a 1833. u Požarevcu i 1844. u Kragujevcu itd.
Na tlu današnje Vojvodine, u ranom srednjem veku, prostorije za prihvat bolesnika su, takođe, počele sa radom u okviru manastira. O načinu poslovanja ovih ustanova nemamo podataka izuzev u Baču, mada su u to doba verovatno već postojale. U srednjem veku, na ovim prostorima su se nalazila 33 rimokatolička manastira, od toga 13 benediktanskih i 2 cistercitska, kojima je njihov unutrašnji statut propisao i osnivanje bolnica. Spominju se još titelski i senćanski manastir (1216), u čijim je okvirima radila i bolnica.
Opšta bolnica u Slankamenu (spomenuta 1325. godine) nije bila crkvena fondacija. U jednom pismu, papa Jovan XXII, 1325. godine, naređuje kaločkom nadbiskupu da posveti kapelu, koju je Joannes dictus Man izgradio zajedno sa hospitalom u Slankamenu i u Sonti, gde je bolnicu otvorio o svom trošku jedan tkač po imenu Galus, dok je crkveni statut za ovu ustanovu izradio nadbiskupski guverner iz Kaloče.
Posle prinudnog prekida, koji je trajao dva veka, 1769. godine Marija Terezija je naredila otvaranje univerziteta u Nađsombatu, koji je 1777. preseljen u Budim zajedno sa medicinskim fakultetom.
Tu su posebni profesori podučavali buduće hirurge i akušerke. Univerzitet sa medicinskim fakultetom je 1784. godine preseljen u Peštu i uređen je tako da se u njemu mogu obrazovati doktori (fizikusi) i seoski lekari (ranari) nižeg obrazovanja. Takva vrsta obrazovanja je trajala do 1872. godine kada je tečaj za ranare prestao.
Posle turske vladavine od jednog i po veka, na podstrek kraljevskih guvernerstava, u većim mestima se otvaraju sirotišta i bolnice. Godine 1770. je donet zakon za organizovanje zdravstvene službe (Normativum Generale in re Sanitatis). Subotica je već 1766. godine uredila jednu kuću za siromahe i bolesne, međutim siromašni su se morali starati o sopstvenom snabdevanju i radi toga im je Gradsko veće dodelilo posebne dozvole za prosjačenje.
Godine 1774. je bilo prihvaćeno 33 prosjaka i prosjakinja, koji su međusobno birali birova i podbirova (kmeta i zamenika), ali se dešavalo da su ponekad - kada bi im dosadio tamnošnji život - bežali iz ustanove.
Godine 1808 - prema hronikama - ponovo je postojao uboški dom - bolnica u Subotici, za koju je već 1804. godine sakupljen prilog od 4000 forinti. Tu su prihvatani najsiromašniji i nesposobni za rad.
Prema jednom zapisniku iz 1821. godine, subotičko Gradsko sirotište je trošna zgrada sa dve sobe, bez ograde, bunara i klozeta, gde stanuje 19 siromaha pod staranjem grada. Izgradnja prave bolnice je započeta leta 1841. a završena je iduće godine.
U XVIII veku, pored subotičkog uboškog doma-bolnice, osnovano je više takvih ustanova na tlu današnje Vojvodine: u Novom Sadu (1730. pravoslavna, 1754. katolička), u Somboru (1749), u Velikom Bečkereku (1769), Vršcu (1779) itd.